Kjo e shkatërroi tërësisht botëkuptimin e saj, atë botë ku të dobëtit duhet të binden, ndërsa ata “problematicë” të rrinë urtë në një qoshe.
Ajo e ktheu kokën ngadalë, shumë ngadalë, nga e bija. Në vështrimin e saj nuk kishte tërbim. Kishte diçka më të keqe — një fshirje të ftohtë, përfundimtare. Sikur po e hiqte emrin e saj nga libri i jetës.
— Ti, — tha ajo qetë, por çdo fjalë jehoi në heshtjen e vdekur, — je e përjashtuar nga trashëgimia. Ti je asgjë.
Era Gjini buzëqeshi me ironi, hidhur dhe pa asnjë gëzim.
— Për ty unë kam qenë gjithmonë asgjë, mami. Kështu që nuk humbas asgjë…
Dhe atëherë Vjollca Bardhi u kthye sërish nga unë. Dhe unë pashë si ndryshoi. Kafsha e ngujuar në qoshe pushoi së përpëlitur. U qetësua, duke u përgatitur për kërcimin e fundit, vendimtar. Aristokratja u zhduk. Përballë meje qëndronte një tregtare pazari, gati të ulte çmimin e një malli të kalbur. Zëri i saj humbi metalin e akullt, u mbush me nota tinëzare, pothuajse konfidenciale.
— Kjo është një keqkuptim, — filloi ajo, duke bërë një hap drejt meje, duke anashkaluar figurën e ngrirë të të birit. — E shoh që jeni një grua praktike. Profesioniste. Le të jemi të arsyeshëm.
Ajo u ndal shumë afër. Ndjeja aromën e parfumeve të saj — një erë e rëndë, e shtrenjtë, që tani nuk më dukej më simbol luksi, por vetëm një përpjekje e dëshpëruar për të maskuar erën e kalbëzimit.
— Sa? — pyeti ajo pothuajse me pëshpëritje. — Dhjetë milionë? Njëzet? Thoni çmimin tuaj. Çfarëdo. Paratë jua japim menjëherë. Ju na dorëzoni regjistrimin dhe… të gjitha këto letrat tuaja. Dhe ne largohemi.
Ajo hodhi vështrimin për një çast nga ana tjetër, atje ku dikur, në gjunjë, kishte qëndruar vajza ime.
— Vajza juaj nuk vlen asgjë. Ajo është e dobët, e pavlerë. Këto para janë marrëveshja më e mirë e jetës së saj. Dhe e juaja.
Ky ishte gabimi i saj i fundit dhe kryesor. Deri në fund ajo nuk e kuptoi me kë kishte të bënte. Mendonte se po fliste me një si ajo. Me dikë për të cilin gjithçka ka një çmim në para. Për të cilin vajza është një aset që mund të shitet me fitim ose të fshihet si i panevojshëm.
Dhe atëherë unë buzëqesha. Ndjeva si qoshet e buzëve m’u ngritën vetvetiu, por në atë buzëqeshje nuk kishte asnjë pikë ngrohtësie. Ishte buzëqeshja e një kirurgu që njofton se tumori është i paoperueshëm. Buzëqeshja e një gjykatësi që lexon vendimin përfundimtar. Nga mënyra si iu drodh fytyra, ajo e ndjeu këtë.
— Unë nuk jam lavatriçe, zonja Vjollca Bardhi, — thashë qetë dhe qartë. — Pesëmbëdhjetë vitet e fundit kam menaxhuar një pasuri prej pesëdhjetë milionë frangash zvicerane në Gjenevë. E di shumë mirë çfarë do të thotë rreziku i arratisjes dhe e di shumë mirë si funksionon policia financiare në çdo vend të botës.
Bëra një pauzë, duke i dhënë kohë të kuptonte çfarë dëgjoi. E gjithë bota e saj, e ndërtuar mbi epërsinë klasore, po shembej në atë çast. E shihja në bebëzat e saj të zgjeruara.
— Çmimi im, — e shikova drejt e në sy, në thellësinë e shpirtit të saj të vogël e lakmitar, — është gjithçka.
Ndërsa unë flisja, Xhoana Dervishi, avokatja ime, e cila deri në atë moment qëndronte pak më prapa, e heshtur si hije, e mbylli një bisedë të shkurtër telefonike. Ajo ngriti sytë nga unë dhe bëri një shenjë të lehtë me kokë. Sinjali ishte marrë. Dhe pikërisht në atë çast, heshtjen e copëtoi zilja e mprehtë dhe kërkuese e portës.
Vjollca u drodh dhe instinktivisht u kthye nga zëri. Në trurin e saj, me sa duket, plani i arratisjes ende funksiononte. Për të, ajo zile mund të nënkuptonte vetëm një gjë.
— Taksi! — bërtiti ajo, zëri iu kthye në ulërimë. — Ku është ajo vajza? Pse askush nuk hap?
Ajo u hodh drejt panelit të komandimit në mur, duke shtypur butonat me gishta që i dridheshin. Porta u hap ngadalë. Por nuk ishte taksi…
Pas disa sekondash, në holl hynë katër persona. Dy me kostume civile strikte, me fytyra pa asnjë shprehje. Dhe dy me uniformë policie, që mbetën pranë hyrjes. Njëri prej atyre me rroba civile, një burrë i gjatë, me flokë gri, bëri një hap përpara dhe nxori dokumentin.
— Oficer i lartë i sigurisë ekonomike dhe luftës kundër korrupsionit, kapiten Haki Shehu. Zonja Vjollca Bardhi? Zoti Gjergj Bardhi?
Vjollca heshti, duke e parë si një fantazmë. Gjergji nxori një murmuritje të pakuptueshme.
— Jeni të ndaluar nën dyshimin për mashtrim në përmasa veçanërisht të mëdha, në bashkëpunim paraprak dhe nxjerrje të paligjshme të aseteve jashtë Shqipërisë, — recitoi kapiteni me ton monoton. — Ju lutem, paraqisni pasaportat.
Pasaportat. Gozhda e fundit në arkivolin e tyre. Bileta e tyre për liri, që tani ishte kthyer thjesht në provë. Arratisja e tyre mbaroi pa filluar ende. Ata ishin shtypur. Shkatërruar. Oficeri i dytë iu afrua Gjergjit. Ai as nuk tentoi të rezistonte. Thjesht qëndroi me duart poshtë, derisa prangat i klikuan në kyçe, mbi rrobën e butë të shtëpisë.
Vjollcën askush nuk e preku. Ajo qëndronte e palëvizshme, si statujë, dhe vetëm zbehja vdekjeprurëse tregonte se ishte ende gjallë. Shikonte në një pikë — përtej meje, përtej mureve, përtej gjithë jetës së saj të shembur.
Kur Gjergjin e çuan drejt daljes, ai sikur u përmend. Duke kaluar pranë derës së hapur, pa makinën e parkuar te porta — atë me të cilën kishim ardhur ne. Dhe pa kush ishte ulur në sediljen e pasme. Denisa Molla. Ajo ishte atje, e mbështjellë me pallton time, e brishtë, por e drejtë. I kisha kërkuar të vinte me ne. I kisha thënë se duhej ta shihte këtë. Jo poshtërimin e tyre, por çlirimin e saj.
Duke e parë, Gjergji ulëriti. Ishte britma e një tërbimi të pafuqishëm, shtazor. E gjithë mendjemadhësia e tij, gjithë vetëbesimi i lëmuar u zhdukën, duke zbuluar thelbin e tij të vërtetë, të vogël dhe të lig.
— Ti! Ti e ke organizuar gjithë këtë! — bërtiste ai, duke u përpëlitur në duart e policëve. — Nuk do të marrësh asgjë! Po më dëgjon? Asgjë! Ti je ende gruaja ime, lopë budallaqe!
Ai vazhdoi të bërtiste mallkime, derisa e futën në makinë. Dhe atëherë Xhoana Dervishi bëri një hap përpara. Ajo nuk iu drejtua as mua, as policëve. Fliste drejt shpinës së Gjergjit që po largohej, dhe zëri i saj i qetë, juridikisht i saktë, në heshtjen që ra, tingëlloi më fort se çdo britmë:
— Në fakt, zoti Bardhi, padia për zgjidhjen e martesës është depozituar sot në mëngjes. Në bazë të mashtrimit dhe dhunës psikologjike. Martesa juaj është shpallur e pavlefshme që nga momenti i lidhjes, që do të thotë se ajo merr gjithçka.
Fjalët e avokates nuk ishin një e shtënë. Ishin klikimi i një bravë që mbyllte derën drejt së kaluarës. Qëndroja në hollin e ftohtë prej mermeri, mes rrënojave të jetës së dikujt tjetër, dhe nuk ndjeja as triumf, as kënaqësi. Ndjeja vetëm heshtje. Heshtjen që vjen pasi pushon një stuhi e gjatë dhe rraskapitëse. Puna kishte mbaruar.
Gjashtë muaj më vonë. Ajri në zyrën time mban erën e kafesë së sapozier dhe të llustrës me limon për dru. Nga dritarja panoramike në katin e lartë të qendrës së biznesit shihet e gjithë kryeqyteti — i zhurmshëm, aktiv, që jeton sipas ligjeve të veta. Ligje që unë kam mësuar jo vetëm t’i kuptoj, por edhe t’i përdor. Në derën prej xhami, me shkronja argjendi mat, shkruhet: “Dafina Çuko & Partnerët. Menaxhim asetesh dhe kapital privat”. Aftësitë e mia, të mprehta gjatë pesëmbëdhjetë viteve në Gjenevë, më në fund punojnë për mua.
— Jo, zotëri Dubois, — them në kufje, duke parë në ekran grafikun e kthimit të aseteve. — Nuk mund të investojmë në këtë start-up. Rreziku është shumë i lartë, modeli i tyre i biznesit nuk qëndron. Do t’ju dërgoj një raport të detajuar brenda një ore…
Kaloj linjën për t’iu përgjigjur një telefonate nga Berlini. Toni im bëhet më i ashpër, fjalitë më të shkurtra, ndërsa i shpjegoj bashkëbiseduesit se kushtet e linjës së kredisë janë të papranueshme dhe se do të shqyrtojmë ofertat e konkurrentëve të tij. Më pas — një bisedë e shkurtër me Londrën, ku diskutoj me një jurist detajet e krijimit të një fondi besimi për një klient të ri. Pasi e mbyll, mbështetem në karrige dhe për një çast mbyll sytë.
Heshtje. Jo ajo e vdekura e vilës së Familjes Bardhi, por e gjalla, e mbushur me gumëzhimën e qytetit dhe kënaqësinë e një pune të bërë mirë. Vështrimi më bie mbi një dosje të hollë në cep të tavolinës. Ka një etiketë të rregullt: “Çështja nr. 734”. Familja Bardhi. Të gjitha asetet e tyre janë ngrirë. Vjollca dhe Gjergji presin gjyqin në paraburgim. Provat kundër tyre janë të pakundërshtueshme. Dëshmitë e punonjësve bankarë, dokumentet financiare që ia dorëzoi hetimit Era Gjini dhe, sigurisht, rrëfimi i sinqertë i Elsa Markut, e cila bëri marrëveshje me prokurorinë në këmbim të një dënimi me kusht. Doli e vogël, lakmitare dhe frikacake. Si shumica e njerëzve që bëjnë të keqen nga frika dhe interesi.
Apartamenti në qendër është sërish i imi. Më saktë, i yni, i imi dhe i Denisës. Dokumentet e pronësisë janë në kasafortë. Çdo dokument, çdo vërtetim në atë dosje është një tullë. Një tullë në murin që ndërtova mes vajzës sime dhe së kaluarës së saj.
Shikoj orën. Është koha. Takimi më i rëndësishëm i ditës. Nuk shkoj në shtëpi. Makina ime kthehet nga autostrada e zhurmshme në një rrugë të qetë fshati, që gjarpëron mes një pylli me pisha. Ajri këtu është ndryshe. Ka erë gjilpërash pishe, dheu të lagësht dhe paqeje. Qendra rehabilituese “Porti i Qetë” nuk është spital. Është më shumë si një klub jashtë qytetit për ata, shpirti i të cilëve ka nevojë për pushim. Vila të vogla e komode, park i mirëmbajtur, një serë dhe mungesë totale e nxitimit.
E gjej në kopsht, pranë trëndafilishtes. Denisa është në gjunjë mbi një dyshek të butë dhe po merret me dheun. Ka veshur pantallona të thjeshta liri dhe një bluzë të hapur. Flokët i ka prerë shkurt, dhe kjo i shkon shumë, duke i zbuluar qafën e hollë dhe vijën këmbëngulëse të mjekrës. Ende është shumë e dobët, por ajo dobësia e sëmurë, e rraskapitur, nuk ekziston më. Dhe mbi të gjitha — sytë e saj. Të kthjellët. Të qetë. Nuk ka më atë tmerr të ngujuar.
Ajo buzëqesh kur më sheh dhe më bën me dorë, e ndotur nga dheu.
— Mami, shiko. Ky është varieteti “Pierre de Ronsard”. Agronomi më tregoi si të mbillet siç duhet. Qafa e rrënjës duhet të jetë saktësisht në nivelin e tokës…
Ulem në stolin pranë saj, duke vëzhguar lëvizjet e saj të përqendruara dhe të qeta. Ajo punon me tokën me kujdes, por me siguri, sikur të zhvillonte një dialog të heshtur me bimën. Pesëmbëdhjetë vjet i kam dërguar para që të vishte fustane firmato dhe të shkonte në restorante të shtrenjta. Ndërsa lumturia, rezulton, ishte këtu — në mundësinë për t’i dhënë jetë një luleje të re me duart e saj.
Rrimë në heshtje për ca kohë. Në këtë heshtje nuk ka siklet. Është e ngrohtë, si një batanije e vjetër.
— Më erdhi një letër nga Era, — thotë papritur Denisa, pa ngritur kokën. Zëri i saj është i qetë, i njëtrajtshëm. — Ajo është regjistruar në një shkollë arti në Paris. Shkruan se gjithmonë ka ëndërruar për këtë.
Ajo ndalon për një çast, duke shtypur me kujdes dheun rreth fidanit.
— Ajo kërkoi të të përcjellë ty dhe mua se i vjen shumë keq. Për gjithçka.
Nuk them asgjë. Thjesht tund kokën. Nuk e pyes nëse i dhembi ta lexonte atë letër. Nuk e pyes nëse ende sheh makthe. E di që plagët e shpirtit të saj nuk janë shëruar plotësisht. Por ato nuk rrjedhin më gjak. Dhe unë nuk do t’i hap me pyetje të papërshtatshme. Detyra ime tani nuk është të shpëtoj, por thjesht të jem pranë. Thjesht të ulem në këtë stol nën diellin e ngrohtë pranveror dhe të marr frymë bashkë me të këtë ajër të qetë e të pastër.
Ajo mbaron punën, ngrihet dhe ulet pranë meje. Duart i kanë erë dheu dhe trëndafilash. Ajo mbështet kokën në supin tim dhe unë e përqafoj me kujdes. Shikoj shkurret e reja të trëndafilit, sapo mbjellë në tokë. Duken kaq të brishta, por e di që brenda tyre fshihet një forcë e madhe. Do të lëshojnë rrënjë, do të forcohen dhe një ditë do të çelin me lule të mëdha e të rënda.
Atë ditë kur hyra në shtëpinë e Familjes Bardhi, mendoja se misioni im ishte të shpëtoja vajzën time. Ta nxirrja nga robëria. Por gabohesha. Çlirimi im nuk ishte arratisje. Ishte kundërsulm. Unë nuk e nxora thjesht nga rrënojat e jetës së saj. Unë e shemba deri në themel atë botë që i shkaktoi dhimbje. Dhe në vend të saj, tullë pas tulle, me mendjen time, me përvojën time, me vullnetin tim, ndërtova për të dyja një botë të re. Të sigurt. Të qetë. Një botë ku mund të rrish thjesht ulur në një stol dhe të shikosh si rriten trëndafilat.